ข้อที่ “คนดี” ไม่ควรประพฤติ

ผู้หวังความเจริญ ควรประพฤติปฏิบัติให้เป็นไปในทางที่ชอบ มีปัญญาพิจารณาว่า อะไรเป็นทางเสื่อมก็พึงละเว้น มุ่งหาแต่ทางที่เจริญ ทางที่ชอบประกอบด้วยประโยชน์ มีสติสัมปชัญญะ ตรวจตราให้รอบคอบประกอบด้วยเหตุผล ทำความเห็นให้เที่ยงตรง ทำความประพฤติปฏิบัติให้เป็นเครื่องนำประโยชน์มาให้แก่ตนและผู้อื่น ไม่เปิดโอกาสให้ผู้ใดกล่าวล่วงเกินว่า เป็นผู้บกพร่องในความประพฤติ

พระพุทธเจ้าทรงแสดงข้อที่ไม่ควรประพฤติ 2 ประการ คือ

1. ไม่พึงเสพธรรมอันเลว 

ธรรมที่เลวในปัจจุบันนี้มีมากมาย 

เช่น ทุจริต 3 ประการ คือ 

ประพฤติชั่วทางกาย ประพฤติชั่วทางวาจา 

และ ประพฤติชั่วทางใจ

- ประพฤติชั่วทางกาย แบ่งออกเป็น 3 ประการ คือ 

เบียดเบียนชีวิต และความสุขของผู้อื่น เบียดเบียนเอาทรัพย์สมบัติ เบียดเบียนเชื้อสายสกุลวงศ์

- ประพฤติชั่วทางวาจา แบ่งออกเป็น 4 ประการ คือ 

กล่าวเท็จหักราญประโยชน์ผู้อื่น พูดทำลายความสามัคคี 

กล่าวคำเสียดสีให้ช้ำใจ กล่าวคำเหลวไหลไม่เป็นประโยชน์

- ประพฤติชั่วทางใจ แบ่งออกเป็น 3 ประการ คือ 

อยากได้ของผู้อื่นมาเป็นของตน ผูกใจเจ็บอาฆาตพยาบาท เห็นทางที่ผิดคิดว่าชอบ

2. ธรรมของคนพาล 

จัดว่าเป็นธรรมที่เลว เพราะเป็นธรรมของคนโง่เขลา 

ไม่ประกอบด้วยปัญญาวิจารณญาณที่หยั่งรู้ถึงความผิดชอบชั่วดี เช่น

ความไม่รู้จักเหตุ ว่าเหตุนี้เป็นทางนำไปสู่สุข เหตุนี้เป็นทางนำไปสู่ทุกข์
ความไม่รู้จักผล เห็นตนว่ามีค่ากว่าฐานะที่เป็นอยู่
ความไม่รู้จักตน ไม่รู้จักสถานภาพของตนเองในด้านความรู้ความสามารถและคุณธรรม
ความไม่รู้จักประมาณในการแสวงหาหรือบริโภคใช้สอยทรัพย์สมบัติ
ความไม่รู้จักกาละที่จะประกอบกิจให้เหมาะสมกับกาลสมัย
ความไม่รู้จักประชุมชนซึ่งตนเองจะต้องเข้าไปเกี่ยวข้อง
ความไม่รู้จักเลือกคบหาสมาคมแต่คนดี

เมื่อรู้ข้อที่ไม่รู้ควรประพฤติ 2 ประการนี้แล้ว จึงทรงแสดงข้อที่ควรประพฤติ 2 ประการ คือ

1. ควรประพฤติธรรมที่ดี ที่เป็นประโยชน์เกื้อกูลความสุขทั้งแก่ตน และผู้อื่น ได้แก่ 

สุจริต คือ ความประพฤติชอบด้วยกาย วาจา ใจ

2. ควรประพฤติธรรมที่คนดีประพฤติกัน เรียกว่า สัปปุริสธรรม ได้แก่ 

ความเป็นผู้รู้จักเหตุ ความเป็นผู้รู้จักผล ความเป็นผู้รู้จักตน ความเป็นผู้รู้จักประมาณ ความเป็นผู้รู้จักกาลเวลา ความเป็นผู้รู้จักประชุมชนบริษัทที่เกี่ยวข้อง ความเป็นผู้รู้จักเลือกคบหาสมาคมแต่คนดี

ด้วยเหตุนี้ ผู้หวังความสุขความเจริญก้าว หน้าในชีวิต 

พึงหลีกเลี่ยงข้อที่ไม่ควรประพฤติ และเลือกปฏิบัติแต่ข้อที่ควรประพฤติ