"มิตรไมตรี" สิ่งนี้สำคัญยิ่ง

ความเกี่ยวเนื่องกันในหมู่ "มนุษย์" โดยฐานะเป็นพ่อแม่เป็นลูก เป็นสามีเป็นภรรยา เป็นญาติ เหล่านี้ถูกสร้างมาเพื่อให้เกื้อกูลอุปถัมภ์กัน ให้ชีวิตมีความสุขตามฐานะที่เกี่ยวข้อง แต่ไม่แน่นอนเสมอไป เพราะปรากฏว่า พ่อแม่กับลูกทิ้งกันก็มี ญาติพี่น้องกลายเป็นศัตรูล้างผลาญกันเองก็มี ข้อนี้ชี้ให้เห็นว่า เพียงความเกี่ยวเนื่องกัน ยังไม่พอที่จะอำนวยความสุขได้เสมอไป ต้องอาศัย "ไมตรีจิต" หวังดีต่อกันเป็นปัจจัยอีกชั้นหนึ่ง เป็นเครื่องคอยสนับสนุนให้บุคคลที่เกี่ยวเนื่องกัน น้อมเข้าหากันด้วยความหวังดี จึงจะสำเร็จผลได้เต็มที่

"หมู่เกวียนเป็นมิตรของคนเดินทาง" อธิบายว่า คนเดินทางไกล รู้สึกอ้างว้างเมื่อขาดเพื่อนร่วมทาง เดินทางไกลจนเหน็ดเหนื่อย รู้ตัวว่ามีกำลังไม่พอที่จะเดินทางต่อไปได้ เมื่อได้ขึ้นยานพาหนะ แม้เพียงเกวียนก็ย่อมบรรเทาความลำบากได้ พาคนเดินทางต่อไป เป็นเครื่องป้องกันอันตราย และเป็นพาหนะสำหรับบรรทุกสิ่งของ กล่าวได้ว่า หมู่เกวียนเป็นมิตร เพราะยังประโยชน์ที่ต้องการให้สำเร็จ

"มารดาเป็นมิตรในเรือนของตน" อธิบายว่า บรรดาคนภายในเรือนผู้ร่วมการงานอันสนิท ท่านยกมารดาว่าเป็นมิตรอย่างสำคัญ เมื่อมารดาอยู่ด้วยช่วยงานที่ควรจัดควรทำ ทั้งเป็นผู้อุปถัมภ์แก่บุตรธิดาด้วย บุตรธิดาย่อมมีความอุ่นใจ เพราะท่านเป็นผู้ที่บุตรธิดาวางใจสนิทสนมมานานแต่เล็กแต่น้อยก่อนกว่าใครทั้งหมด และทุกข์สุขของบุตรธิดาก็เนื่องมาแต่มารดาโดยมาก แม้ความรักที่เกิดในจิตใจของบุตรธิดา ก็ย่อมมีในมารดาเป็นคนแรก เพราะท่านเป็นผู้ถนอมบำรุงอยู่ใกล้ชิดเสมอมาด้วยความรักใคร่

"สหายเป็นมิตรของคนที่มีธุระเกิดขึ้นบ่อยๆ" อธิบายว่า คนผู้ร่วมงานท่านว่าเป็นเพียงสหาย ยังไม่ชื่อว่ามิตร ต้องเป็นผู้สนิทและไว้วางใจกันได้ หรือมีไมตรีจิตต่อกัน จึงควรได้ชื่อว่ามิตร การจะรู้ว่า ผู้ใดเป็นมิตรของตนได้ ก็ในคราวที่ตนมีธุระเกิดขึ้น ถ้าผู้ใดไม่มีใจช่วยเหลือ หรือไม่เอื้อเฟื้อต่อกัน ก็นับว่าเป็นมิตรไม่ได้ ต่อเมื่อมีใจเอื้อเฟื้อช่วยทำกิจนั้นๆ ให้สำเร็จไปได้ แสดงน้ำใจอารี มีความสนิทสนมกัน จึงควรเรียกว่า "มิตร" 

มิตรที่ดีเป็นกำลังสำคัญประการหนึ่ง เป็นปัจจัยภายนอกอันแรงกล้า ที่จะชักพาผู้คบค้าสมาคมให้ถึงความเจริญ

บุญที่ตนทำไว้ เป็นมิตรติดตัวไปในภพหน้า อธิบายว่า คำว่า "บุญ" เมื่อว่าโดยผลเป็นชื่อของความสุขอันจะเกิดแก่ผู้ทำ เช่น ให้เกิดความปลื้มใจ ดีใจในขณะที่นึกถึง เมื่อว่าโดยเหตุ เป็นชื่อของกุศลธรรม เครื่องชำระจิตให้บริสุทธิ์สะอาด ปราศจากกิเลสเครื่องเศร้าหมอง มีโลภ โกรธ หลง เป็นต้น 

ความดีทุกอย่างที่เกิดเพราะประพฤติสุจริตทางกาย วาจา ใจ ได้ชื่อว่า บุญ ทั้งนั้น บุญที่ทำไว้ดีแล้ว ย่อมให้ความชื่นบานแก่ผู้ทำทั้งในโลกนี้และโลกหน้า ชื่อว่านำความสุขมาให้จนกระทั่งใกล้จะถึงความสิ้นชีวิต และเป็นมิตรติดตามตนไปในโลกหน้า

ความเป็น "มิตร" จะมีขึ้นได้ด้วย "ไมตรีจิต" ความรักใคร่หวังดีต่อกัน ไมตรีนี้เป็นคุณธรรมสำคัญไม่เพียงแต่ทำบุคคลผู้เกี่ยวข้องกันให้เป็นมิตรกันเท่านั้น แม้คนอื่นต่อคนอื่น ก็สามารถผูกพันจูงใจให้เป็นมิตรกันได้